Psychologenpraktijk Gerie Hermans

Gerie Hermans is Psycholoog, Orthopedagoog en erkend Systeemtherapeut. Vanaf begin 2023 valt haar praktijk niet meer onder de wettelijke basis-GGZ. Zij werkt dus geheel vrij van de gezondheidszorg  bureaucratie zoals die door de overheid en de zorgverzekeraars opgelegd worden. Zij zal zich niet meer laten registreren in de wet BIG (Beroepen Individuele Gezondheidszorg) en alleen nog werken met zelf-betalende cliënten.

Voor wie

Voor jongeren, volwassenen, partners en gezinnen die psychologische en systeem-therapeutische behandeling zoeken bij problemen met de opvoeding, de relatie of de persoonlijke ontwikkeling. Voor mensen die graag te maken hebben met een psycholoog die een voorloper is in het behouden van beroepseer, gelijkwaardigheid en privacy.

You can also have sessions in English. I worked and lived in an English speaking country for twelve years.

Waar

Bereikbaar per e-mail: geriehermans@planet.nl

Werkzaam in praktijk aan huis gevestigd in het centrum van Hilversum: Ruitersweg 49B, Postcode: 1211 KT

Wachttijd is 4 à 5 weken. Afspraken worden zoveel mogelijk op dinsdagen en donderdagen gepland.

Sessies vinden soms plaats via de beeldbel faciliteit van Therapieland.nl.

Zelf betalen

Het nadeel van zelf-betalen is dat u  geld over moet hebben voor de sessies maar daardoor raakt u ook meer verbonden bij de behandeling. U zult er sterker op gericht zijn om er uit te halen wat er in zit. Dit staat in dienst van een scherpe en dynamische werkrelatie. Het voordeel bij het nadeel is ook dat de facturering via u verloopt zodat u niet alleen de controle behoudt over privacy-gevoelige informatie maar ook over datgene wat in rekening wordt gebracht.

Het tarief is €97,50 per uur. In het algemeen zal dit uur bestaan uit 3/4 uur contact en 1/4 uur voorbereiding en uitwerking. Een dubbel consult is anderhalf uur contact en kost €195,-

Visie

Psychische klachten staan niet op zichzelf. Dikwijls hebben de klachten of problemen te maken met de situatie waarin iemand leeft. Een goede therapeut kan inzoomen maar heeft ook een flinke groothoeklens. Door psychische klachten in een bredere context te plaatsen kan men zelfs een dieper begrip van de klacht krijgen.

Individuen, relaties, gezin en verdere omgeving vormen een systeem en mensen komen sneller uit de problemen met hulp die daar aandacht voor heeft. Het (gezins-)systeem kan een stelsel zijn voor genezing en groei van al zijn leden. Systeemtherapie gaat over interacties en relaties, over context en levensfasen. Anders gezegd: ‘Het probleem zit niet tussen de oren maar tussen de neuzen’.

Ook in individuele therapie wordt gewerkt met ‘open deuren en ramen’. De cliënt reflecteert samen met de therapeut over zijn relaties en interacties met anderen in de verschillende contexten waarin hij leeft. Meerdere standpunten en perspectieven worden gezocht en meerstemmigheid wordt aangemoedigd.

Over deze manier van werken staat meer op de website van mijn beroepsvereniging: de Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie, de NVRG.

Benadering van de hulp

– Hoogwaardige en duurzame psychologische zorg. We gaan in op dieperliggende, structurele en contextuele achtergronden van de problematiek waardoor u een echte positieve en blijvende verandering gaat ervaren zodat u minder beroep hoeft te doen op de gezondheidszorg.

– Geen bureaucratische ‘zorg-producten’ of ‘behandel-protocollen’ maar hulp specifiek op u, uw situatie, uw geschiedenis maar vooral op uw toekomst toegesneden. Zorg op maat.

– Psycholoog en cliënt zijn gelijkwaardige gesprekspartners. Er is geen medisch-lineaire, klinische of gezagsrelatie. Problemen worden niet ingekaderd als een ziekte of stoornis waar de dokter of de psycholoog over gaat. We werken toe naar een beter gevoel voor eigen vragen, eigen kracht en eigen oplossingen. U blijft de eigenaar van uw veranderingsproces in een open dialoog. De therapeut is deskundig maar niet de expert over uw leven.

– Het contract tussen zorg-verlener en cliënt staat op de voorgrond en dus niet een contract met een zorgverzekeraar.

– Soms zijn de tijden tussen de consulten langer zodat u op uw eigen tempo naar verandering toe kunt werken: Langdurige korte therapie.

– Korte communicatielijnen. Doorverbinden is er niet bij. U wordt niet behandeld door een lager (hbo) opgeleid iemand die onder een geregistreerd iemand werkt tegen een lager loon, zoals bij veel GGZ instellingen en huisartsenpraktijken het geval is.

– Mijn eigen functioneren krijgt voortdurend aandacht en verdieping via intervisie met collega’s in de regio en daarbuiten en zo nodig via supervisie en/of leertherapie.

Diagnostiek en behandeling

Een deel van het diagnostisch proces bestaat uit het verruimen van het denken over wat het probleem is. Een diagnose die uit een kennismaking voortvloeit is persoonlijk, uniek en gedetailleerd, voortvloeiend uit het eigen levensverhaal. Een goede persoonlijke diagnose geeft antwoord op vragen zoals: waar heb je last van, wat is er met je gebeurd, wat heb je nodig en wat kun je verwachten van de behandeling. Bij de behandeling wordt gebruik gemaakt van systeem-therapeutische technieken uit de contextuele, structurele, emotie-gerichte, oplossingsgerichte en narratieve therapie. Maar ook technieken uit de cognitieve gedragstherapie. Er wordt soms gewerkt met expressieve middelen zoals schrijven, tekenen, poppetjes (een taal er bij), rollen-spelen, enz. Verschillende perspectieven op de kern van het probleem worden onderzocht waardoor blijkt dat er vele ingangen mogelijk zijn. Duidelijk wordt hoe het probleem in stand gehouden wordt door huidige posities, relaties en interacties. Er wordt gewerkt aan het horen van iedereen door iedereen. Wat kunt u leren van het probleem? Unieke situaties wanneer het probleem niet speelt worden onderzocht. Door te oefenen met nieuwe posities, relaties en interacties komt verandering op gang en zo wordt het probleem opgelost.

Werkplek

Vrije keuze

Met name in de geestelijke gezondheidszorg is de vrije keuze belangrijk omdat de relatie tussen hulpverlener en cliënt cruciaal is voor het slagen van de behandeling.

Privacy

Geheimhouding is een recht van de cliënt. Dientengevolge is het mijn plicht om dit recht niet te schenden. Leveren van informatie zonder toestemming van de cliënt is strafbaar. Ik maak aantekeningen op papier en die blijven in mijn archief.

‘Flip the system’

Psychologenpraktijk Gerie Hermans heeft de missieverklaring van de Stichting Beroepseer ondertekend. Het alternatief voor het marktdenken in de zorg en het onderwijs wordt door deze stichting benoemd als ‘flip the system’ en houdt in: kleinschalige, platte organisaties waar professionals met beroepseer werken die zelf hoge kwaliteit nastreven in het belang van hun patiënten, studenten en leerlingen omdat ze daar plezier in hebben. Docenten, artsen en verpleegkundigen zijn de afgelopen decennia gedegradeerd tot uitvoerders van beleid en management (in hiërarchische organisaties). Dat moet veranderen: ze moeten weer eigenaar worden van de kwaliteit van hun werk.

 

Door collectief trauma komt extreem rechts aan de macht

Zo kwam Hitler aan de macht en zo komen Trump, Wilders en consorten aan de macht. Hoe dit werkt toont filosoof Leon Heuts aan in een essay over zijn opvoeding: ‘Leve de chaos’. Zijn filosofie bevestigd mijn gevoel dat de mensheid op drift is en dan bedoel ik niet alleen vluchtelingen maar ook de grote inkomensverschillen en het ongebreidelde consumeren. ‘Waanzinnige banaliteit’!

Uit een interview door Jannetje Koelewijn, NRC 19 april 2024.

Citaat:

In je boek heb je het over het ‘collectieve narcisme’ van de Duitsers als reactie op het trauma van de Eerste Wereldoorlog.

„Die oorlog was niet alleen sociaal en economisch verwoestend geweest, maar ook existentieel. De slachtpartijen, de zinloosheid ervan, hadden getoond hoe totaal willekeurig het menselijk bestaan was. Het land was zichzelf kwijtgeraakt en het verlies was te groot om te kunnen verwerken. Een erfenis van mijn studie filosofie is mijn interesse in Freud en een cruciaal inzicht van hem is dat er door onverwerkte rouw een vernietigende vorm van narcisme kan ontstaan, ook collectief. Dat wat verloren is gegaan, of waarvan mensen dénken dat het verloren is gegaan, wordt geïdealiseerd en ze gaan zich met dat ideaal vereenzelvigen. Ze kiezen voor figuren die zuiverheid en oorspronkelijkheid beloven: één volk, één vaderland. Dat ideaal kan nooit bereikt worden, het is een abstractie, onrealistisch, leeg – een kenmerk van ieder politiek extremisme – en hoe meer het uit het zicht verdwijnt, hoe harder het verdedigd moet worden. Alles wordt eraan opgeofferd en wat overblijft is een beslissingsmachine: ik wel, jij niet.”

Ik hoor erbij en jij moet weg.

„Ja, en het eindigt in chaos, destructieve chaos.”

Je schrijft dat we in Nederland nu ook in een tijd leven van ‘collectieve traumatische ervaringen’.

„En dan bedoel ik de pandemieën, de oorlogen in Oekraïne en Gaza, de klimaatramp die zich aan het voltrekken is en waarvan we de consequenties nog niet kennen, het verdwijnen van ecosystemen, migratie. Mensen voelen zich existentieel bedreigd en je ziet dat terug in de populariteit van politici die stellen dat er een oorspronkelijk Nederland is waar we naar terug moeten. Je ziet het aan de geweldsfantasieën op X, die misschien niet representatief zijn voor de werkelijkheid, maar toch. Je ziet het aan de razernij over culturele veranderingen, aan de agressieve taal van sommige politici in de Tweede Kamer, de ‘tribunalen’ die er zullen komen om te oordelen over de ‘misdaden’ van andere politici, de dreigementen laatst van Baudet tegen Klaver. En dan de banaliteit ervan, de waanzinnige banaliteit. Het wordt allemaal gezegd alsof het normaal is. Dat baart mij wel zorgen, ja.”

“Schaf de marktwerking in de GGZ af”

Opnieuw een hartekreet van twee psychologen: Tamarinde Brouwers en Frieda Aelen. Deze hartekreet uitte ik zo’n 20 jaar geleden ook samen met veel anderen en er is niets mee gedaan. Destijds onder leiding van ‘Markt Geen Zorg’ en de SP.

Zou dan nu de juiste tijd aangebroken zijn? Ik heb er een hard hoofd in.

Gelezen in de NRC: Schaf de marktwerking in de GGZ af

Hier onder enkele passages uit het artikel.

De kans dat mensen die psychische hulp vragen die ook krijgen wordt steeds kleiner. En mensen met lichte klachten worden eindeloos doorbehandeld, op kosten van de belastingbetaler. Dat is schrijnend en super frustrerend voor ons, behandelaars in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Wij moeten werken in een systeem dat niet functioneert en dat alle energie uit ons zuigt.

Behandelaars zijn van goede wil en proberen nog zo goed mogelijk pleisters te plakken. Meer is niet mogelijk in de bureaucratische ellende waarin we zijn beland. Terwijl we professionals zijn en alles in huis hebben om goede zorg te verlenen. Tegen minder kosten dan we nu maken.

Traumabehandeling

In de jeugdzorg hebben we te maken met ouders die vaak zelf een belaste voorgeschiedenis hebben. Ze lopen voortdurend het risico dat er meer gekeken wordt naar wat er mis met hen is, dan naar wat ze hebben meegemaakt. Zo kan een moeder bij wie een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is vastgesteld, maar die vanwege de lange wachtlijst haar traumabehandeling nog niet heeft gehad, opnieuw in beeld komen, omdat het nu ook niet meer goed gaat met haar gezin. In een voorbeeld dat wij kennen adviseerde een ggz-instelling dat gezin na een intake een stabilisatieprogramma, dat echter alleen gefinancierd wordt als er een persoonlijkheidsstoornis bij de moeder is vastgesteld.

Als die er niet is, komt ze niet in aanmerking voor het programma, en ook niet meer voor de PTSS-behandeling, omdat ze daarvoor niet stabiel genoeg zou zijn. De kinderen staan ook op de wachtlijst voor traumaverwerking, maar worden niet geholpen, want hun moeder blijft onvoldoende stabiel. Jeugdhulpverleners proberen de moeder dan maar opvoedvaardigheden bij te brengen, terwijl dat geen enkele zin heeft. Als er te veel stress is, of je voelt je heel snel onveilig, kun je niet leren.

We vragen vertrouwen van onze patiënten, maar het systeem waarin we werken gaat ervan uit dat we zelf niet te vertrouwen zijn. De controle van zorgverzekeraars en gemeenten is immens. En de wildgroei aan regels, beheersinstrumenten en bestedingsplafonds maakt het onmogelijk om goed en tijdig te behandelen. Wanneer behandelaren beschuldigingen van fraude weerleggen, wordt daar niet op ingegaan.

Regelmatig worden behandelaars gedwongen het vertrouwen van patiënten te schaden. Ze moeten privacygevoelige informatie van hun cliënten delen, omdat behandeltrajecten anders niet gefinancierd worden.

Gemeenteambtenaren en zorgverzekeraars nemen ongevraagd plaats achter het stuur, meestal niet gehinderd door enige inhoudelijke kennis. Hierdoor verliezen we behalve onze autonomie ook heel veel tijd. Uren die we wel declareren maar die opgaan aan het invullen van papieren en verantwoording afleggen over hoe we ons vak uitvoeren.

Ondanks onze brede opleiding wordt ons gevraagd slechts één type stoornis te behandelen. Deze zogenoemde ‘zorgpaden’ leiden tot inperking van onze behandelervaring, weinig onderlinge flexibiliteit om bij te springen en weinig arbeidstevredenheid.

Controlekosten verlagen

Wat moet er volgens ons gebeuren? De marktwerking moet worden afgeschaft. De rijksoverheid moet het zorgsysteem weer financieren en de knip tussen volwassenenzorg en kindzorg moet ongedaan gemaakt worden.

Het systeem moet betaalbaar worden door de controlekosten te verlagen. Eén supervisor of werkbegeleider per casus is voldoende. Psychotherapeutische sessies moeten worden beperkt tot maximaal 25 per patiënt, en 25 extra wanneer er persoonlijkheidsproblemen spelen.

Er moet veel meer gedaan worden aan traumaverwerking. Dat is effectief en heeft een positief effect op het hele gezin. Ouders van wie het trauma goed is aangepakt hebben een veel grotere ‘window of tolerance’.

Relatietherapie moet in het basispakket, om stressvolle relaties te behandelen en echtscheidingen en hun akelige gevolgen zoveel mogelijk te voorkomen.

De specialistische geestelijke gezondheidszorg en de gewone jeugdzorg moeten samenwerken. De gezamenlijke behandeling moet uitgaan van een gedegen trauma-sensitieve analyse.

Tot slot moet er meer juridische en emotionele steun komen voor behandelaren die een klacht krijgen, zodat ze zwaardere gevallen weer aandurven. Klachtbehandeling mag niet langer dan drie maanden duren.

Wees jezelf

Gisteren met vriendin/collega A naar het media cafe op het mediapark in Hilversum voor een interactief interview met Francien Oomen. We vroegen ons even af wat we daar deden als twee pensioengerechtigden want de rest van het publiek was van een veel jongere generatie, ook wel genoemd de generatie Z,  Z van Zoomers. Een generatie die een wereld zonder sociale media niet kent.

Al waren wij buitenstaanders werd het toch ook voor ons een inspirerende avond. Ik kende Francine Oomen eigenlijk alleen van een documentaire van Nicole van Kilsdonk: ‘Hoe overleef ik mijzelf’, waarin ze openhartig is over haar diepere zielenroerselen en waarin aandacht is voor haar kleurrijke grafische werk. Maar ze was bij de generatie in de zaal vooral bekend van haar HOI boeken: Hoe Overleef Ik… De puntjes staan voor allerlei verschillende problemen waar kinderen mee kunnen zitten; van dik zijn tot leven met een overleden ouder.

Oomen is enkele jaren stil geweest maar komt nu met ‘Hoe overleef ik… TikTok’. Deze keer is het boek geschreven voor volwassenen en gaat het over overleven in een tijd waarin sociale media dominant zijn en niet altijd op een positieve manier. Zoals bijvoorbeeld wanneer invloedrijke sociale media persoonlijkheden (‘influencers’) zich presenteren met behulp van filters en er ‘mooier’ uitzien dan ze zijn. Slanker, dikkere lippen, langere wimpers, enz. Niet zelden laten ‘influencers’ zich opereren zodat ze eruit zien zoals op hun schermpjes. Plastische chirurgie floreert meer dan ooit sinds de sociale media zo’n 20 jaar geleden steeds belangrijker werden.

Oomen drukte haar publiek op het hart dat het innerlijk belangrijker is dan het uiterlijk en dat we niet mogen vergeten dat we in een kapitalistische samenleving leven waarin het voor sommige ondernemers, waaronder plastisch chirurgen, heel goed is als we ons onzeker voelen. Er wordt goed aan onze onzekerheden verdiend..

Oomen heeft zelf aan haar onzekerheid gewerkt, ook met behulp van psychologen want zoals de meesten van ons heeft ook zij in de kindertijd schade opgelopen. Het woord hechting gebruikte ze. Onveilige hechting. In iedereen zit een gekwetst kind dat probeert te overleven. Erkenning en herkenning is waar we behoefte aan hebben. En sociale media kunnen ons op een positieve manier helpen om meer verbinding te voelen met anderen en ons zelf te blijven. Daar gaat ze voor. En haar publiek ook!

Als afsluiting van de avond werd het lied: ‘Zoek jezelf’ van Van Kooten en de Bie ten gehore gebracht. Een lied uit Oomens eigen kindertijd en ook uit dat van mijzelf:)

 

 

 

Schreeuw therapie

Boekbespreking: ‘Scream Therapy’ On how Punk Rock Saves Lives, van Jason Schreurs. Gelezen op de internationale punk website: Punktuation.

Schreurs spreekt niet alleen uit eigen ervaring maar heeft ook onderzoek gedaan en anderen geïnterviewd. Hij kreeg een eigen portie traumatische gebeurtenissen voor zijn kiezen die tot ver na zijn kindertijd doorwerkten. Zonder er speciaal naar op zoek te zijn vond hij in de punk rock scene solidariteit, steun en bevestiging.

In het begin waren het de luidheid, de intensiteit en het duistere van Black Sabbath en Metallica die zijn interesse prikkelden. Daarna kwamen de ‘skate’ en de ‘hard core’ punk. De hoop gevende woede, de explosieve energie van de ‘songs’, zowel op het podium als in de teksten gaven hem bevestiging, een gevoel van geaccepteerd zijn en verbinding met veel anderen.

In een wereld waar het ‘anders zijn dan anderen’, waar het steeds een strijd is om er bij te horen en het moeilijk is om te gedijen in een jou op afstand houdende, individualistische maatschappij ontstaan gemakkelijk veel gevoelens van wanhoop en isolatie en is het geen wonder als je een thuis vindt in bijvoorbeeld de punk rock gemeenschap en dat dit ‘thuis komen’ letterlijk het verschil maakt tussen leven en dood.

The book contains interviews with dozens of individuals in the punk scene- musicians and fans- who give their own testimony to their own struggles and how punk rock has saved them. From Bianca Cruz of Texas punk band Amygdala living with Borderline Personality Disorder; skateboarder Rodney Mullen (author of ‘How to Skateboard and Not Kill Yourself‘) and his experience of depression and potential Autism diagnosis as well as Jenna Pup from Philadelphia grindcore band HIRS Collective and punk embracing her queerness, there is a multitude of poignant, painful but ultimately quite uplifting personal stories of fortitude, resilience and recovery.

De persoonlijke verhalen zijn in het boek verweven met verhalen van professionals uit de geestelijke gezondheid en met sociologische en neurologische perspectieven. Volgens ‘Punktuation’ weten we natuurlijk allang dat punk rock meer is dan een soort muziek of een bepaalde kledingstijl en dat het ook een manier van leven is. Maar zelfs al wist je dat, overtuigt het boek van Schreurs met aantoonbaar bewezen verhalen dat punk rock levens redt. Het herinnert ons er weer aan wat de kracht van gemeenschap en gedeelde ervaringen kan zijn en hoe belangrijk het is om een beetje te letten op de ander die wat steun kan gebruiken.

If punk rock has taught us anything, hopefully it is to leave no person behind.

Als je naar de website van Punktuation gaat met de link hier boven vind je bijvoorbeeld een video van de song ‘Depression’ van Black Flag. Maar hier een andere link van dezelfde song..

Immuun worden voor nep-nieuws

Je kunt desinformatie achteraf weerleggen, maar soms is het kwaad dan al geschied: De mensen zijn het gaan geloven. Zou voorkomen niet beter zijn dan genezen? Niet debunken maar pre-bunken?

‘Debunken’ is Engels voor ‘weerleggen’.

Dat het ‘prebunken’ werkt toont sociaal-psychologisch onderzoeker aan de Universiteit van Cambridge: Sander van der Linden (1986) aan. Hij maakt filmpjes waardoor je als kijker nep-nieuws vooraf leert herkennen aan de hand van indicatoren zoals emotionele taal, tegenstellingen en valse tegenstellingen. Hij maakt gebruik van de metafoor van het vaccineren tegen een virus. Net als bij de vaccinaties zijn voor het ‘prebunken’ ook ‘boosters’ nodig.

In zijn nieuwe boek Immuun voor nep-nieuws zet Van der Linden de wetenschappelijke theorie achter het ‘prebunken’ uitgebreid uiteen en geeft hij een handzame lijst van elf ‘antigenen’ om de verspreiding van misinformatie te voorkomen. Zoals bijvoorbeeld:‘vermijd filterbubbels’ (vermijd informatie die gefilterd is op basis van jouw eerdere zoekgedrag), ‘beloon nauwkeurige informatie’, enz.

Citaat uit het artikel in de NRC: ‘Een kleine dosis nep-nieuws kan helpen tegen de verspreiding.’

De kiem voor de ‘nieuwe wetenschap van prebunking’, legt Van der Linden uit in een online gesprek, werd gelegd in de jaren vijftig, toen in de VS experts een ‘vaccin’ zochten tegen communistische ‘hersenspoeling’ van Amerikaanse krijgsgevangenen in de Korea-oorlog. Het idee: geef mensen preventief een verdunde dosis desinformatie, mét middelen om die te kunnen ontzenuwen. Dat voorkomt dat de misleidende informatie wordt ‘gecodeerd’ in het brein en al meteen „spinnenwebben trekt in het mentale model”.

Sociale psychologie onderzoekt hoe informatie zich hecht en verspreidt en gebruikt daarbij dezelfde modellen als de epidemiologie. Mensen worden na het zien van de filmpjes gevoeliger voor desinformatie, ze leren het herkennen. De filmpjes zijn educatief en worden gemaakt zonder winstoogmerk.

Je moet mensen prikkelen om zichzelf te blijven beschermen tegen nep-nieuws. Van der Linden:

De vraag is natuurlijk wanneer je immuun bent geworden en of het ook mogelijk is om groepsimmuniteit te bereiken. Om dat te testen heb je grootschalige campagnes nodig. Dat is lastig, want socialemediabedrijven en overheden werken moeilijk samen. Je kunt je ook voorstellen dat burgers de technieken zelf gaan verspreiden, elkaar inenten. Sociale besmetting, maar dan in positieve zin.

Hier twee filmpjes. De eerste over valse tegenstellingen. De tweede over zondebokken.

 

Zelfbeschadiging krijgt aandacht op Tiktok: Praat er over!

Overgenomen van de NOS website:

Tiktokkende Ella steunt jongeren in strijd tegen zelfverwonding: ‘Ben al 10 maanden clean’

Anderhalf miljoen kliks en ruim 10.000 reacties op een TikTok waarin Ella van 15 laat zien dat ze zichzelf al tien maanden niet heeft verwond. “Ik had nooit gedacht dat dit zo viral zou gaan, maar ik ben echt blij met de aandacht die het krijgt”, vertelt ze aan NOS Stories.

Jaarlijks verwonden duizenden jongeren hun lichaam en doen ze aan zelfbeschadiging, zeggen experts. “En het daadwerkelijke aantal ligt waarschijnlijk veel hoger, omdat lang niet iedereen zich meldt en om hulp vraagt”, zegt Nienke Kool, onderzoeker bij ggz-organisatie Parnassia.

De video van Ella is voor veel jongeren iets om aan vast te houden en steun uit te halen. Reacties onder haar TikTok als “zo trots, ik ben net een weekje clean” en “negen maanden hier, bijna tien” krijgen veel likes. Dat laatste schreef Zoë van 16. “Ik had het heel moeilijk, ik haal hoop uit zo’n TikTok en heb veel respect voor Ella”, zegt ze.

Waarom jongeren zichzelf beschadigen loopt uiteen, vaak is het om een minder rot gevoel te krijgen over een situatie in de privésfeer. “Iedereen die zichzelf beschadigt kampt met een minderwaardig zelfbeeld”, vertelt Nicole ter Morsche, ervaringsdeskundige bij Zebra Voorlichting Training & Advies, die zorgorganisaties bijstaat.

Vanuit haar functie spreekt ze regelmatig met jongeren en zorgprofessionals over zelfverwonding. “Er kan een trauma onder liggen, het kan voortkomen uit een bepaalde psychische kwetsbaarheid waardoor je minder goed met je emoties overweg kunt. Wanneer je besluit jezelf te beschadigen, ben je gewoon heel erg vastgelopen. Dat kan om uiteenlopende redenen zijn.”

Om aandacht vragen is volgens ter Morsche in ieder geval niet het doel van mensen die doen aan zelfbeschadiging. “De persoon die dit doet verwondt zichzelf en probeert het daarmee juist zelf op te lossen, in plaats van met het verhaal naar een ander toe te stappen. Dat het om aandacht gaat is absoluut fout.

NOS Stories sprak met Jordi van 19, die zichzelf anderhalf jaar beschadigde en daar bovenop is gekomen

Ella plaatste de TikTok om te laten zien dat het haalbaar is om te kunnen stoppen met zelfverwonding. “Ik was heel trots op mezelf, ik ben blij dat dit deel van mijn leven achter me ligt en dat wilde ik delen”, zegt ze.

“Dit soort video’s zijn natuurlijk heel mooi en ze kunnen positief werken”, vult ter Morsche aan. Toch ligt het delen van dit soort video’s soms ingewikkeld volgens haar. “Soms zijn er ook accounts die zelfbeschadiging promoten of laten zien. Dat kan triggeren, bijvoorbeeld bij jongeren die al niet goed in hun vel zitten.”

Psycholoog Dianne Hofstee onderschrijft dat. “Ook voor jongeren die aan zelfbeschadiging hebben gedaan en dit soort video’s tegengekomen kan het weer iets aanwakkeren.”

Ella benadrukt dat haar filmpje ontzettend veel positieve reacties heeft opgeleverd. “Ik snap dat het een gevoelig onderwerp is. Maar dat is ook precies de reden waarom ik de video op deze manier instak. De focus ligt erop dat ik wil laten zien dat het voor iedereen mogelijk is om er overheen te komen.”

Volgens Hofstee is vooral erover praten met een ander belangrijk. “Dat is een moeilijke stap. Maar bespreek het met mensen die je vertrouwt, denk aan je vrienden of je mentor. En via sociale media is het tegenwoordig ook heel gemakkelijk om in contact te komen met professionals die je daar graag mee willen helpen.”

Zelfbeschadiging is het structureel lichamelijke verwondingen of schade toebrengen, zonder bewuste suïcidale intentie. Heb je zelf hulp nodig of maak je je zorgen om iemand? Kijk op zelfbeschadiging.nl

Gezinshereniging beperken is onwettig

Dit is het oordeel van de rechter.

Het is wat de overheid bedacht; we gaan gezinshereniging beperken. Dat zal ze leren die vluchtelingen!

Voer voor psychologen: Een onveilige overheid.

Naar aanleiding hiervan schreef Ilja Leonard Pfeijffer dit sonnet.

Sonnet op de vlucht

Als dichter zoek ik woorden die ontploffen
als vuurwerk in een bloem van stralend licht,
terwijl de woorden die als rook het zicht
beperken alom worden aangetroffen

in nieuwsberichten van de ochtendkrant,
zoals ‘gezinshereniging beperken’,
wat in de taal van immigratieklerken
zoiets is als een dringend noodverband

en wil verhullen wat het waarlijk is:
dat iemand die aan vuurwerk is ontkomen
zijn vrouw in rook zal moet laten stikken,

dat geen begrip mag heersen voor gemis,
dat doodsnood van geliefden spookt in dromen
en dat men eenzaam wonden dient te likken.

7 december 2022

Ilja Leonard Pfeijffer schrijft elke twee weken een sonnet naar aanleiding van de actualiteit in de NRC.

Veranderende betekenissen van erotiek en mannelijkheid

Esther Perel aan het woord in de Podcast: Het Uur.

Ze noemt zich een ‘agent of change’ en het gaat haar niet alleen om het helpen bij veranderingen in individuen, partnerrelaties of families als therapeut. Het gaat haar ook om verandering in cultuur; verandering van grotere contexten.

Zoals de betekenis van de begrippen erotiek en mannelijkheid.

De betekenis van erotiek zou meer in de richting bewegen van levensvreugde of levensenergie. Erotiek kunnen we losser gaan zien van seks. Het woord had oorspronkelijk een veel mystiekere betekenis. Erotiek had meer iets van levendigheid en vitaliteit.

De betekenis van mannelijkheid ondergaat ook een verandering volgens Perel. En die verandering gaat niet zonder geweld. Het is ook politiek. Zo’n bestorming van het Capitool gaat ook over het idee van mannelijkheid. Links of rechts gaat mannelijkheid over onbevreesd zijn, stoïcijns en competitief. Mannelijkheid is makkelijk aan te nemen maar ook makkelijk te verliezen. Mannen zijn er zelf het slachtoffer van. We zijn op een nieuwe manier naar het fenomeen mannelijkheid aan het kijken.

‘Seks is het raam waardoor de maatschappij naar binnen komt.’

Luister vooral naar de hele podcast!

Bessel van der Kolk in Zomergasten

Tot mijn grote verrassing een leuke en goeie psychiater bij Zomergasten! Een die ik noemde in mijn blogbericht hiervoor: ‘We zijn ontlichaamd.’ Dat zal geen toeval zijn.

Hij is de schrijver van de bestseller: ‘The body keeps the score’, Bessel van der Kolk. Hoewel ik soms wat moeite had om hem goed te verstaan – hij woont in de VS en heeft zo’n 60 jaar bijna geen Nederlands gesproken – kwam de boodschap over dus nu toch hier mijn aantekeningen bij het interview door Janine Abbring. Van der Kolk:  ‘Je moet iets doen, je moet handelen, iets anders ervaren en beleven dan je gewend bent en niet alleen praten in de therapie.’

Hechtingsproblemen vatte hij kernachtig samen als volgt: Ze gaan ofwel samen met ‘Feeling without dealing’ ofwel met ‘Dealing without feeling’. Er hoeft met geen van beiden iets mis te zijn: ‘Een chirurg moet goed kunnen ‘dealen’ zonder te ‘feelen’. Artsen in een oorlogsgebied hebben minder last van trauma omdat ze getraind zijn om te handelen, te ‘dealen.’ Later zegt hij dat mensen met trauma soms workaholics worden. Alleen nog maar kunnen doen (‘dealing’) en niet meer voelen (‘feeling’). Om zowel voelen als doen te kunnen inzetten afhankelijk van de situatie is waarschijnlijk de kunst. Dit kwam aan de orde na een filmpje waarin een aapje een ijzerdraad moederpop heeft die eten geeft en een lappen pop die warmte geeft. Wetenschappelijk wordt aangetoond door John Bowlby hoe belangrijk die warmte is als voorwaarde, zodat wij primaten de omgeving durven te verkennen.

Het gaat verder over trauma in een gezin zoals in de film ‘Fanny en Alexander’. Van der Kolk: ‘Omdat broer en zus samen zijn zullen ze niet gaan denken wat de meeste kinderen denken in vergelijkbare situaties. Namelijk: “Dit erge gebeurt met mij omdat ik een slecht kind ben.” Die overtuiging is een vitaal onderdeel van trauma.’ Woorden zoals ‘godforsaken’ en diepe eenzaamheid zijn van toepassing.

Van der Kolk’s eigen moeder was er niet voor hem. Ze was er ook niet voor zichzelf. Hij is hier overheen gekomen en er een goede therapeut door geworden. Een goede therapeut weet namelijk hoe diepe emoties voelen, eenzaamheid, boosheid, verdriet, pijn enz. Maar hzij weet ook hoe het is om je goed en veilig te voelen.

Aspect van trauma is ‘niet meer voelen’ en opgesloten zitten in de pijn. Weergegeven in een fragment uit de film: ‘Hurt Locker’ over een Irak veteraan. De man kan niet meer voelen. Eigenlijk houd hij nog maar van een ding: van de oorlog. Van der Kolk is dienstweigeraar en komt uit een familie van dienstweigeraars. Hij was bang om iemand te worden die er plezier in heeft om mensen te doden. Mee werken aan een oorlog kan dat met je doen en hij weigerde om zo te worden. Moeilijk om te geloven; dat je in moorden plezier zou kunnen krijgen.

Er zijn meerdere trauma behandelingen en geen enkele is zaligmakend. Van der Kolk heeft er veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, naar EMDR, het gebruik van psychedelica (louter te gebruiken onder begeleiding), psychodrama, yoga, enz. ‘Leren om met compassie naar jezelf te kijken en te begrijpen waarom het trauma gebeurde. Te kunnen zeggen: “zo was het toen en dat was erg.” Een stuk werkelijkheid leren zien dat je eerder niet zag. Beter begrijpen wie je bent. Psychodrama kan het mogelijk maken dat je iets ervaart wat je nog nooit ervaren hebt, bijvoorbeeld om je veilig te voelen: “oh, zo voelt het als iemand van je houdt!”‘ Mooi te zien in een filmpje gemaakt in een psychodrama sessie met Van der Kolk zelf. In het fragment speelde een verkrachte vrouw die meende dat het haar schuld was dat ze verkracht was. Ze wees twee andere vrouwen aan die haar vader en haar moeder speelden.

‘Doen alsof er niets aan de hand is, bij kindermishandeling en misbruik is erger dan het misbruik zelf.’ Dit is te zien in de film ‘Doubt’ met Meryl Streep. De moeder van een gedepriveerde zwarte jongen wil het niet weten dat haar zoon misbruikt wordt door een docent van het internaat. Zij kan het zich niet veroorloven om de waarheid te kennen, ze weet het maar ze kan het niet aankaarten omdat er veel te verliezen is. Aangrijpende film over macht en klasse verschillen.

‘Het is normaal om niet te herinneren bijvoorbeeld bij concentratiekamp slachtoffers die zich gemiddeld meer dan 70% niet herinneren. We dissociëren en dat doen we om het pijnlijke niet te voelen. Omdat het niet te verdragen is. We stappen met ons bewustzijn uit de situatie, we dissociëren en herinneren daardoor niets. ‘Als je geest kalm is kun je je gaan herinneren. Als we voelen dat we samen met anderen zijn, in de verbinding, kunnen we door van alles heen gaan’. Heel mooi is dit te zien in het fragment over de waarheids- en verzoenings- commissie van Desmond Tutu. Ook Tutu werd het weleens teveel. Je ziet hem met zijn handen voor de ogen. En dan stelt hij voor om samen iets te doen. Zingen!’ Hoe dit alles therapeutisch technisch werkt heeft te maken met de rechter en de linker hersenhelft. Rechts zit het trauma en links de verbeelding. Nieuwe verbindingen in de hersenen worden gelegd.

‘Degenen die beweren dat verdrongen herinneringen niet bestaan hebben ongelijk. Verdrongen herinneringen bestaan wel degelijk. Het argument dat mensen trauma’s aangepraat worden deugt niet. De mensen die dit beweren, weten niets van trauma. Er zit haat achter hun beweringen. Wie zijn die mensen die te bang zijn om te zien dat kinderen verkracht zijn? Wie zijn die mensen die zeggen dat Griet op de Beeck een verhaal verzint om geld te verdienen. Die mensen weten er niets van, ìk weet er iets van. Mensen iets aanpraten is heel moeilijk, laat staan dat je iemand een herinnering zou kunnen aanpraten. Tragisch als mensen niet nieuwsgierig zijn, niet willen luisteren.’

Griet Op de Beeck is enkele jaren geleden Zomergast geweest. Over de avond met haar heb ik ‘Een ode aan de psychotherapie’, gepubliceerd.

Te kunnen zeggen: “Oh, dus zo voelt het als iemand van je houdt!” Of: “Oh, dus zo voelt het om een machtige koning te zijn!”, werkt therapeutisch. Bijvoorbeeld een machtige koning als King Lear. Van der Kolk had al eerder gezegd dat wij nergens zijn zonder onze verbeeldingskracht. Een van de laatste fragmenten van deze avond kwam van Shakespeare & Company opgericht door Kevin G. Coleman. De documentaire heet: ‘Speak What We Feel’ en is van Patrick J. Toole. Deelnemende scholieren, regisseurs en Coleman zelf komen aan het woord over het spelen van Shakespeare rollen. Door het toneelspelen krijg je nieuwe ervaringen, beleef je nieuwe dingen en die zijn belangrijk voor je heling en persoonlijke ontwikkeling.

De scholieren leren op een andere manier te denken namelijk op een fysieke manier. Ze zitten zoveel tijd achter een bureau en krijgen zo vaak te horen dat ze stil moeten zitten en hier mogen ze groter, expressiever en moediger zijn. Hier mogen ze zich openstellen, uiting geven aan aspecten van zichzelf die ze anders niet mogen laten zien. Ze denken dat ze verliefd worden op Shakespeare maar ze worden verliefd op zichzelf en elkaar. Een scholiere zegt dat ze Ophelia zo graag speelt want als zijzelf gek wordt is Ophelia haar medicijn. Ze heeft ervaren dat je gek wordt als je je niet mag uitspreken. Een andere scholier voegt daar aan toe: “Als je ervaart dat Ophelia hetzelfde voelt als wat jij voelt, dan weet je ook dat Shakespeare wist wat jij voelt. Een man die 500 jaar geleden leefde wist wat ik vandaag voel!”

Scholieren leren om een enorm scala aan emoties te voelen. Dank zij het spelen van die rollen kunnen ze zeggen: “Ik heb een stem, ik hoef niet stil te zijn,” zegt Coleman. Meisjes mogen koningen, boeven en moordenaars spelen. Jongens krijgen de mogelijkheid om kwetsbaarheid en angst te tonen die ze binnen de cultuur van de school niet kunnen tonen zonder te worden uitgelachen. Een jongeman verteld dat hij naar school kwam met veel zelfhaat en dat hij na de Shakespeare workshop naar buiten loopt met liefde voor zichzelf. Van der Kolk: ‘Je moet fysiek ervaringen opdoen die anders zijn dan de gebruikelijke. Dat is noodzakelijk voor therapie, je bent namelijk blijven steken in het patroon waarin je bent opgegroeid.’

In het allerlaatste fragment kwam nogmaals de helende kracht van muziek naar voren. Joan Baez zingt:”We shall overcome” op een vredesdemonstratie in de jaren ’60. Ik was in tranen. Even daarvoor hield Janine Abbring het bijna niet droog want het fragment van de psychodrama sessie had haar ontroerd door het besef dat zij een liefhebbende vader had die meteen zei: “Ik kom naar je toe,” toen ze hem enkele jaren geleden per telefoon meldde dat ze in Spanje een ernstig ongeluk had gehad.

Samen zingen heelt!

 

We zijn ontlichaamd

In een artikel in de NRC: ‘Kom eens uit je hoofd, en ga eens in je lijf’ staat dat we voor ons psychische welzijn het eigen lichaam beter kunnen gebruiken dan we nu doen. Ik denk dat dit waar is en belangrijk. Uit de NRC:

De moderne mens is vooral met zijn hoofd bezig, het lichaam is er om er goed uit te zien. Maar we moeten ook naar ons lijf luisteren, zodat we voelen of we stress hebben en daar wat aan doen.

Volgens de psycholoog Anne Marsman is het tijd voor een herwaardering van de connectie tussen hoofd en lichaam. Cognitieve therapie (veranderen van gedachten) is te dominant. De conclusie uit haar promotieonderzoek is dat het lichaam stress en traumatische ervaringen op slaat. Psychotherapie zou het lichaam er meer moeten bij betrekken.

We moeten leren luisteren naar de subtiele signalen van het lichaam. En het gaat hier bij niet alleen om contact met je eigen lijf, het gaat er ook om dat je lichaam in gezond contact staat met anderen.

Interoceptie moet een belangrijk onderdeel worden van de therapie. Interopceptie is het waarnemen van verschillende lichaamsprocessen, van hartslag tot spierverkrampingen. Hoe gevoeliger je bent voor ‘interoceptieve’ signalen, hoe beter je je emoties kunt reguleren. En dit werkt ook andersom: mensen die minder goed kunnen benoemen wat ze in hun lijf voelen, hebben vaker last van psychische problemen.

Het lichaam houdt de mentale score bij van je leven

NRC had in 2021 al een artikel over het voelen en het lichaam en haalde daarin de bestseller van psychiater Bessel van der Kolk aan: ‘The body keeps the score’.  Gepubliceerd in 2014. Volgens van der Kolk is de Westerse cultuur extreem ‘ontlichaamd’. Ook van der Kolk deed onderzoek naar hoe trauma het lichaam binnen dringt.

Toen de NRC dit eerdere artikel publiceerde: ‘Een onaangeraakt lichaam is een ongelukkig lichaam’ , beheerste de pandemie ons leven volop. We moesten afstand houden en thuis werken. Nu hoeft thuiszitten op zichzelf niet traumatisch te zijn maar de pandemie immobiliseerde mensen ook. De sport-en yogascholen waren dicht maar de snackbar en de slijterij waren open. De ‘lockdown’ maatregelen maakten het moeilijker om te bewegen, om weg te komen uit vervelende situaties. Volgens van der Kolk zorgden de maatregelen voor een pre-traumatische conditie. Ook voor van der Kolk is het lichaam cruciaal voor het beleven en verwerken van emoties.

Hij maakt een onderscheid tussen het ‘objectieve lijf’ en het ‘geleefde lijf’, waarbij het eerste iets is wat net als alle andere objecten om ons heen een gewicht heeft, een massa, drijfvermogen, enzovoort. Maar veel belangrijker dan het objectieve lichaam is ‘het geleefde lijf’: het lichaam dat we gebruiken om in contact te komen met anderen, om te voelen, te proeven en om te ervaren. Hier een stuk uit het telefonische interview dat NRC had met van der Kolk in 2021:

„Je lichamelijk onderdeel voelen van een gemeenschap, een netwerk – dat is cruciaal om met vervelende omstandigheden om te kunnen gaan.” Hij beschrijft in zijn boek hoe, naar zijn smaak véél te langzaam, het lichaam wordt herontdekt in de psychiatrie. Het lichaam houdt de mentale score bij van je leven, en het lijf is dan ook een belangrijke sleutel bij het oplossen van trauma’s en stress, benadrukt hij.

Eten, poepen, plassen, ademen: dat is de basis van alles, zegt hij. En juist die lichamelijke processen gaan daarom vaak fout na een trauma. De meest basale lichaamsfuncties lopen in de soep als je getraumatiseerd bent, van seksuele opwinding die het laat afweten tot maagklachten of rugpijn.

„Het is toch fascinerend dat het belang van aanraking vrijwel compleet wordt genegeerd in de psychologie? Psychologen en therapeuten wordt geleerd: raak vooral niemand aan, maar stel vragen en praat. En dat terwijl mensen, als ze te maken krijgen met een tragedie, het liefst fysiek bij elkaar komen, elkaar omhelzen, elkaar aanraken.”

Alcohol

Hoe kan het dat veel westerse culturen, en de geestelijke gezondheidszorg, zo losgezongen zijn geraakt van het lichaam? Van der Kolk noemt de Europese en Amerikaanse samenleving ‘post-alcoholische culturen’. Noord-Europeanen hadden één manier om stress te behandelen: een fles alcohol. En in de Amerikaanse cultuur zit ook ingebakken: als je je slecht voelt, neem je een slok of een pil. Door die neiging om te verdoven, vergeten mensen te luisteren naar de signalen van hun lijf.

Ook dat klinkt trouwens weer behoorlijk actueel in een met wijn doordrenkte pandemie. Maar is het wel juist om te spreken van post-alcoholisch, of is de cultuur nog steeds hartstikke alcoholisch?

Van der Kolk: „Het is altijd al alcohol geweest: het helpt je om je zintuigen af te stompen. Er is een enorme correlatie tussen trauma en alcohol- en drugsverslavingen. Het is vrijwel onmogelijk om drugsverslaafd te worden als je geen traumatisch verleden hebt.”

Maar de vervreemding van het lichaam komt niet alleen door het gemakkelijke en cultureel diep ingebakken grijpen naar de fles, denkt hij. Het belang van emoties in het lichaam is niet iets waar wij thuis, op school, of in onze religieuze en filosofische tradities veel over horen. En dat terwijl andere wereldreligies bol staan van de rituele dans, beweging, fysieke ervaringen, meditatie, extase.

„Toen ik naar school ging in de jaren vijftig was er veel aandacht voor bijvoorbeeld harmonische samenzang.” Ook dat is een manier om meer in contact te komen met het lichaam: samen zingen, muziek maken, dansen. „Dat gebeurt nu volgens mij veel minder op scholen.” De massale verslaving aan smartphones heeft dat alleen maar erger gemaakt, denkt hij.

Yoga

Van der Kolk heeft niet zo snel vijf tips om uit je hoofd en in je lijf te komen. Een betere connectie met het lichaam vergt volgens hem vooral meer structurele aandacht voor het beleven van het lijf: op individueel niveau, in de geestelijke gezondheidszorg én in de westerse cultuur in bredere zin.

Hij kijkt ook nadrukkelijk naar lichaamsoefeningen die zijn ontstaan in andere culturen. Hij is bijvoorbeeld een grote voorstander van yoga, omdat er veel bewijs is dat die lichaamsoefeningen trauma’s kunnen helen. Of neem qi gong, een meditatieve Chinese bewegingstraditie. „De Chinese cultuur is veel ‘belichaamder’. Je ziet het daar aan groepen mensen die elke dag in parken meditatief staan te bewegen.”

Er zijn allerlei activiteiten die je weer beter in contact kunnen brengen met je lijf, zegt Van der Kolk. Van kunst en muziek maken, tot bewegen en alternatieve lichaamsbehandelingen of massage-achtige therapieën als Rolfing en craniosacraaltherapie. Dat zijn methodes die nu nog vaak een zweem van alternatieve geneeskunde om zich heen hebben, maar waar volgens Van der Kolk stevig bewijs voor is dat ze helpen.

Tot zover de NRC. Hier een citaat uit de bestseller ‘The body keeps the score’ gevonden op de website ACE Aware NL

“Trauma resulteert in een fundamentele reorganisatie van hoe de geest en het brein omgaan met wat ze waarnemen. Trauma verandert niet alleen hoe we denken en waarover we denken, maar vooral ook de vaardigheid van het denken zelf. We hebben ontdekt dat het van enorme betekenis is om traumaslachtoffers te helpen om woorden te vindens waarmee ze kunnen omschrijven wat hen is overkomen; meestal is dat echter niet voldoende. Het vertellen van het verhaal verandert namelijk niet noodzakelijkerwijs de automatische lichamelijke en hormonale reacties van het lichaam dat hyperwaakzaam blijft, ieder moment voorbereid op het moment waarop het wordt aangevallen of misbruikt. Om echte verandering te bewerkstelligen, moet het lichaam leren dat het gevaar is geweken en dat het mag leven in de realiteit van het heden.”

Om de verbinding tussen lichaam en geest duidelijk te maken, noemt Van der Kolk twee beroemde wetenschappers: Charles Darwin en onze tijdgenoot Stephen Porges. Darwin ontdekte dat een dier in de overlevingsmodus terecht komt wanneer het zich bedreigd voelt:

“Wanneer een organisme gevangen zit in de overlevingsmodus, richt het alle energie op het bevechten van onzichtbare vijanden, waardoor er geen ruimte overblijft voor koestering, zorgzaamheid, en liefde. Voor ons mensen betekent dit dat zo lang als de geest zichzelf verdedigt tegen onzichtbare aanvallen, de relatie met onze meest nabije dierbaren wordt bedreigd, evenals onze verbeeldingskracht en de vaardigheid om te plannen, te spelen en te leren en aandacht te hebben voor de behoeften van anderen.”

Vervolgens schetst van der Kolk de grote lijnen van de ‘polyvagaaltheorie’ van Stephen Porges als een theorie die lichaam en geest verenigt en die de lichamelijke reactie van het lichaam op toxische stress en trauma kan verklaren. ‘Poly’ betekent veel en ‘vagaal’ betekent zenuw. De Polyvagaaltheorie gaat vooral over het autonome zenuwstelsel en de nervus vagus, die zich vanuit de hersenstam vertakt en o.a. hart, ademhaling en buik reguleert. Voor meer hierover kun je naar het Polyvagaal Platform. Of het boek van van der Kolk lezen. Op de website van ACE Aware is een samenvatting van het boek te vinden.